Günümüzde dijital arşivleme ihtiyaçları katlanarak artarken, basılı yayınların uzun ömürlü birer dijital kaynağa dönüştürülmesi için tepegöz tarayıcılar (overhead scanners) ön plana çıkıyor. Doğru teknikleri uyguladığınızda; yüksek çözünürlüklü, yansımasız ve okunabilir taramalar elde edebilir, hem kişisel hem de kurumsal arşivlerinizi profesyonel seviyeye taşıyabilirsiniz.

1. Hazırlık ve Çevresel Koşullar

• Tarayıcı Kalibrasyonu: Cihazınızın renk ve parlaklık ayarlarının güncel olduğundan emin olun. Üretici yazılımındaki “kalibrasyon” veya “scan profiling” araçlarını düzenli kullanmak, tutarlı sonuçlar getirir.
• Ortam Düzeni: Tarama yapılacak alanda doğrudan güneş ışığı veya güçlü yapay ışık kaynakları olmamalı. Oda ışığı mümkünse eşit dağılan, gölge yapmayan tavan ışıkları tercih edilmeli.
• Temizlik: Tarayıcı camı ve lens yüzeyi toz, parmak izi ya da leke içermemeli. Yumuşak mikrofiber bezle düzenli temizleme, berrak görüntü sağlar.

2. Kitap veya Dergiyi Kameraya Ortalamak

• Merkezleme: Kitap/dizgi sayfası, tarayıcı yüzeyinin tam ortasına yerleştirilmeli. Yan kayma, sonradan dijital kırpma ve döndürme ihtiyacını artırır.
• Sayfa Sabitleme: Ciltli kitaplarda sayfaların ortadan ikiye açılması, bir tarafın yüksekte kalmasına neden olur. Sayfanın altına ince bir destek yerleştirerek düzleştirme sağlayın. Bu destek; plexiglas plaka veya karton kenar dolgusu olabilir.

3. Işık Yönetimi ve Yansıma Kontrolü

• Işık Dengesi: Işığın sayfa yüzeyine eşit dağılması için iki adet yan flaş veya tavan ışığı kullanılabilir. Eğer yalnızca üstten gelen tepe ışığı varsa, pozlama değerini düşürerek parlak kağıtlardaki yansımayı en aza indirin.
• Işık Filtreleri: Parlak kağıtlarda yansıma sorunu yaşanıyorsa, polarize filtreler veya diffüzör dolguları kullanın. Bu sayede “hot spot” (parlak leke) oluşumunu önlersiniz.
• Ev Ortamı İçin İpuçları: Gündüz tek yönlü pencere ışığı, taranan alanda gölge yapabilir. Işık kaynağı ile tarayıcı arasına ince bir perde yerleştirerek ışığı yumuşatmak ya da yazılım menüsünden “gölge düzeltme” modu tercih etmek gölgeleri azaltır.

4. Tarama Ayarları: DPI, Renk Modu ve Format Seçimi

• Çözünürlük (DPI):
  • Web veya e-posta için: 150–200 DPI
  • Arşivleme veya baskı amaçlı: 300–600 DPI
• Renk Modu:
  • Metin ağırlıklı siyah/beyaz belgeler: Siyah-Beyaz (Bitonal)
  • Fotoğraflı veya renkli sayfalar: RGB Renk veya 24-bit renk
• Dosya Formatı:
  • Tek sayfa belgeler için: TIFF (kayıpsız sıkıştırma)
  • Çok sayfa arşivler için: PDF/A (uzun dönemli uyumluluk) veya DJVU

5. OCR ve Metin Tanıma İşlemleri

• Optik Karakter Tanıma (OCR), taranan belgeleri arama yapılabilir metne dönüştürür.
• En İyi Sonuç İçin:
  1. Yüksek DPI (300 ve üzeri) kullanın.
  2. Kontrastı “orta” seviyede tutarak harf kenarlarını netleştirin.
  3. Tarama sonrası yazılımda “giriş dilini” (Türkçe, İngilizce vb.) doğru seçin.
• OCR Sonrası Düzenleme: Hataları hızlıca tespit edip düzeltmek için editör yazılımlarında toplu düzenleme araçlarını kullanabilirsiniz.

6. Post-Processing: Kırpma, Döndürme ve Renk Düzenleme

• Otomatik Kırpma: Çoğu tarayıcı yazılımı, belgenin kenarlarını otomatik algılayıp temiz bir çerçeve ile kırpar. Manuel ince ayar gerekebilir.
• Düzeltme ve Döndürme: Sayfa biraz yamuk tarandıysa, “deskew” (düzleştirme) özelliğiyle yatay hizayı kesin.
• Kontrast & Parlaklık: Özellikle eski kağıtlarda sararma varsa, beyaz dengesini “nesil 2100–6500 K” aralığında ayarlayıp, önizleme penceresinden test edin.

7. Dosya İsimlendirme ve Metadata Ekleme

• Tutarlı İsimlendirme:
  • Örnek: YayinAdi_Yil_Cilt_SayfaAraligi.pdf
  • Bu sayede hem arama hem de alfabetik sıralamada kolaylık sağlarsınız.
• Metadata: PDF/A standardı kapsamında başlık (Title), yazar (Author), anahtar kelimeler (Keywords) ve açıklama (Description) ekleyin. Arama motorları ve kurum içi DMS’ler, bu verilere göre indeksleme yapar.

8. Bakım, Temizlik ve Güvenlik

• Cam ve Lens Temizliği: Haftada en az bir kez, alkol içermeyen temizleyici ile camı silin.
• Mekanik Kontrol: Ömrü uzatmak için hareketli parçaları (arm, flaslar) üretici tavsiyesine göre yağlayın.
• Veri Güvenliği: Tarama işlemi bittikten sonra geçici dosyaları silip, orijinal kaynakları iyi saklayın. Bulut tabanlı çözümlerde çift faktörlü kimlik doğrulama (2FA) kullanın.

---

İleri Düzey İpuçları

Tepegöz tarayıcı ile kitap veya dergi tarama süreci, doğru hazırlık, ışık yönetimi, tarama ayarları ve post-processing adımlarının birleşiminden oluşur. Bu adımları eksiksiz uyguladığınızda:

• Yüksek kaliteli, okunabilir ve arşivlenebilir dijital belgeler
• Arama motorlarında ve kurumsal DMS sistemlerinde hızlı indeksleme
• Zaman ve emekten tasarruf sağlayan otomasyon imkânları

elde edersiniz.

Eğer iş akışınızı daha da hızlandırmak istiyorsanız; toplu tarama destekli cihazlar, otomatik sayfa çevirme kolları veya gelişmiş OCR API’leri kullanmayı düşünebilirsiniz. Böylece hem verimliliğinizi hem de çıktı kalitenizi maksimuma çıkarırsınız.

S.S.S.